Het tijdig signaleren van gedragsproblemen bij kinderen kan negatieve gevolgen voorkomen. Van slechte schoolprestaties, uitsluiting door klasgenoten tot zelfs crimineel gedrag. Maar, wat is nu precies probleemgedrag? Hoe herken je dat gedrag als ouder en wat kun je doen om problematische gedragingen of erger – een gedragsstoornis – te voorkomen.
Kinderen en gedragsproblemen: normaal of ongewenst gedrag?
Op z’n tijd vertonen kinderen in verschillende leeftijdsgroepen wel eens moeilijk en opstandig gedrag. En op zich hoeft dat helemaal geen reden tot ongerustheid te zijn. Want, perfecte kinderen bestaan niet.
Toegegeven, omgaan met bepaald gedrag is niet altijd makkelijk. Zo is het zeker geen pretje als je kind op de grond ligt te krijsen in de supermarkt. En voel je je machteloos als het tegendraads is, driftig en niet luistert. Schrik je ervan als je kind opeens z’n broertje of zus slaat, een rol drop steelt in de buurtsuper of spijbelt van school? Toch hoeft dergelijk ongewenst gedrag niet meteen te betekenen dat je kind gedragsproblemen heeft.
Kinderen verkennen hun grenzen en dat doen ze door er af en toe overheen te gaan. Zo blijkt bijvoorbeeld dat het voor 2-jarigen niet ongewoon is dat ze schoppen, bijten en slaan. En in de kleutertijd is druk en impulsief gedrag niet meteen reden voor paniek. Ook jonge kids die slecht luisteren, hoeft geen signaal te zijn van probleemgedrag. Want, uit onderzoek blijkt dat zij 20 tot 40% van de verzoeken niet horen. Zit je kind in de pubertijd? Ook daarvan is bekend dat die periode niet altijd soepel gaat en met moeilijk en opstandig gedrag gepaard gaat. Kortom, niet elk soort gedrag hoeft te wijzen op gedragsproblemen bij kinderen.
Kinderen en probleemgedrag, hoe herken je dat?
Heb je als ouder het vermoeden dat het gedrag van je kind onder de noemer problematisch valt? Door de decennia heen hebben wetenschappers enkele richtlijnen geformuleerd aan de hand waarvan problematisch gedrag kan worden gesignaleerd. Bijgaand enkele voorbeelden daarvan. Zo kun je je afvragen:
- Past het gedrag van mijn kind bij de leeftijdsfase waarin het zich bevindt? Denk aan een opstandige peuter in de peuterpubertijd of puber en pubertijd.
- Zijn er recent bepaalde (grote) veranderingen geweest in de gezinssituatie? Verhuizing? Scheiding ouders? Overlijden familielid? Gezinsuitbreiding? Of komt het problematische gedrag uit de lucht vallen?
- Spreken anderen je aan op het gedrag van je kind? Op school? In de buurt? Sportclub enzovoort?
- Sinds wanneer vertoont je kind of jongere het opstandige dan wel moeilijke gedrag? Is dat sinds enkele dagen? Weken? Of is het al een paar maanden gaande?
- Ook kun je nagaan hoe vaak je bepaald probleemgedrag signaleert. Lastig gedrag kan nu en dan opspelen, maar misschien gebeurt het regelmatig? Wekelijks? Dagelijks? Elk uur?
- Of zijn er bepaalde situaties of momenten waarop je kind zich problematisch gedraagt? Het kan best zijn dat als je kind bepaalde spanningen ervaart tegendraads wordt, hyperactief, driftig et cetera. Bijvoorbeeld als het naar zwemles moet, naar school of uit logeren gaat.
- Zijn er nog broertjes en zusjes dan ben je geneigd gedrag daarmee te vergelijken. Maar, zoals bekend: ieder kind is anders. Kijk daarom eens verder. In je nabije omgeving. Bij buurtkinderen en klasgenoten. Vertonen die mogelijk identiek gedrag? En… het kan ook zo zijn dat je kind bepaald lastig gedrag kopieert.
Door deze vragen voor jezelf eens op een rij te zetten en te beantwoorden kun je mogelijk achterhalen of er daadwerkelijk sprake is van kinderen en gedragsproblemen. Uiteraard kun je ook hulp vragen aan je huisarts of Bureau Jeugdzorg benaderen voor hulp. Want, als er werkelijk meer speelt dan jeugdige opstandigheid en lastig gedrag dan kan vroegtijdige hulp toekomstige (ontwikkelings)problemen voorkomen.
Kinderen en gedragsproblemen, hoe ermee omgaan
Wellicht zijn er enkele stappen die je thuis kunt zetten om moeilijk gedrag van je kind of jongere te verminderen. Bijgaand enkele tips om het risico op probleemgedrag te verkleinen.
- Focus je meer op dat wat je kind wel goed doet. Ofwel; zoek de pluspunten en geef positieve feedback.
- Zorg dat thuis een rustige omgeving is waar je je kind ondersteunt, structuur en consistentie biedt.
- Laat je kind of jongere ook zelf bepaalde zaken beslissen. Denk aan kleding die het kan dragen. Of laat het meedenken over wat jullie in het weekend eten, een uitstapje die je samen kunt ondernemen of activiteit enzovoort.
- Ontwikkel een duidelijk systeem om positief gedrag te belonen en ongewenst gedrag te bestraffen. Let er daarbij eveneens op dat straf overeenkomt met de ernst van het ongewenste gedrag.
- Neem actief deel aan en/of wees betrokken bij activiteiten die je kind of jongere onderneemt. Maak tijd vrij om samen te spelen, te sporten, op pad te gaan en dergelijke.
- Schep verder eveneens duidelijke verwachtingen en maak eenduidige afspraken met je kind.
- Vermijd allerlei zaken die spanningen en stress kunnen veroorzaken. Dat kan een chaotisch huishouden zijn, maar ook een nare (werk)ervaring laten doorwerken in de thuissituatie, openlijk ruzie maken met je partner, dagelijks werk meenemen naar huis waardoor je geen of minder tijd hebt voor je kind enzovoort.
Omgaan met kinderen en gedragsproblemen vergt behoorlijk wat energie en geduld. Lukt het je niet om het gedrag in goede banen te leiden? Schroom niet. Zoek hulp!
Wil je als coach kinderen en ouders/opvoeders leren begeleiden in de opvoeding en bij ontwikkelingsvraagstukken? Neem dan een kijkje bij de opleiding Kindercoach (HSP) en download een gratis proefles. Een van de lesdagen gaat specifiek over gedrag en ontwikkelingsproblematiek.
Wil je leren om jongeren onder andere te begeleiden in onderwerpen als ontwikkeling van werkelijke identiteit, (studie)keuzes en gedragsproblemen? Dan is de opleiding Jonderencoach wellicht iets voor jouw. Hieronder kun je een gratis proefles downloaden.
