Gedragsverandering in zes stappen
In de verslavingszorg wordt gedragsverandering beschreven in zes stappen. Prochaska en DiClemente beschreven dit in een cirkelvormig model van gedragsverandering. In stap een, het voorstadium, ontkent de patiënt of cliënt alle problemen. In deze ontkenningsfase staan de voordelen van het gedrag centraal, en worden de nadelen ontkent.
Als de patiënt langzamerhand begint te twijfelen, ontevreden wordt over het huidige gedrag en de situatie, is hij beland in het tweede stadium, overwegen. Er wordt nog geen beslissing genomen, maar de voor- en nadelen worden tegen elkaar afgewogen.
Stap drie, is bereikt op het moment dat de beslissing valt. De patiënt besluit nu zelf dat er een gedragsverandering plaats moet gaan vinden, dat er iets aan het probleem gedaan moet worden.
In stap vier wordt vervolgens het besluit omgezet in een actie. De patiënt probeert zijn gedrag echt te veranderen. In stap vijf en zes, volhouden, heeft de gedragsverandering daadwerkelijk plaatsgevonden.
Deze zes stappen klinken te mooi om waar te zijn. Zo lijkt gedragsverandering kinderlijk eenvoudig. Neem het besluit, doe het en houdt vol, dan is het probleem zo opgelost. Prochaska en DiClemente begrepen ook wel dat dit zo niet werkt. Hun cirkel van gedragsverandering is dan ook niet voor niets een cirkel. Zij erkennen dat een patiënt bij iedere stap in de cirkel terug kan vallen. Dan begint alles weer van voren af aan. Ook als de patiënt een tijd volhoudt kan er terugval plaatsvinden. Vaak is er ook dan weer eerst ontkenning, voordat het probleem wordt onderkend en men er weer aan wil werken.
Onbewust en bewust
Hoewel bovengenoemde cirkel vaak wordt toegepast op ernstige verslavingsproblemen, geldt dit natuurlijk ook in kleinere dingen. Eigenlijk is het best vreemd dat het zoveel moeite kost om een gedragsverandering te laten plaatsvinden. Als iemand eenmaal inziet dat zijn gedrag niet goed is, dan is het toch niet moeilijk om dat te veranderen? We zijn toch rationele wezens?
Binnen de communicatie, vooral in de reclamebranche, is het besef allang doorgedrongen dat mensen niet alleen maar rationele wezens zijn. Heel veel gedrag wordt door het onderbewuste gestuurd. Daar zijn talloze voorbeelden van. Om door middel van reclame een gedragsverandering bij de consument te veroorzaken, moet het onbewuste worden aangesproken door die reclame. Menselijk gedrag wordt volgens psycholoog Cialdini beïnvloedt door zes principes:
- Wederkerigheid: ‘ik doe iets voor jou, zodat ik later iets van jou kan terugvragen.’ Mensen willen nu eenmaal altijd vergoeden wat ze van een ander krijgen.
- Commitment en consistentie. Mensen willen graag doen wat ze beloven, ze willen in overeenstemming met hun waarden leven.
- Sociale bewijskracht. Dit is veel terug te zien in reclames. Mensen passen hun gedrag sterk aan op wat anderen doen; ‘als één schaap over de dam is…’.
- Sympathie; als mensen iemand sympathiek vinden, zeggen ze makkelijker ja. Wellicht dat daarom bekende Nederlanders in reclames het zo goed doen.
- Autoriteit: men is geneigd te doen wat een autoriteit zegt. Hierdoor wordt gedragsverandering gestimuleerd.
- Schaarste: men hecht meer waarde aan zaken die schaars en moeilijk verkrijgbaar zijn.
In reclames wordt steeds op deze principes ingespeeld om gedragsverandering te veroorzaken. Ook coaches en hulpverleners kunnen deze principes goed gebruiken in hun therapie om gedragsverandering te bewerkstelligen. Een verslaafde kan bijvoorbeeld houvast hebben aan een soort mentor waar ze veel voor willen doen. Vooral bij jongeren blijkt dat probleemjongeren soms veel meer doen voor en aannemen van iemand die ze kennen en sympathiek vinden, waardoor zo iemand hen veel eerder tot gedragsverandering kan brengen.
Innerlijke behoefte
Het is niet eenvoudig om mensen tot gedragsverandering aan te zetten. In de hulpverlening blijkt ook vaak dat het gedrag dat voor problemen zorgt, veroorzaakt wordt door een innerlijke drang of behoefte, bijvoorbeeld naar gevoel van geluk (bij verslaving) of behoefte naar erkenning en behoefte zich te laten gelden (probleemgedrag bij jongeren). Het is dan ook belangrijk om te achterhalen waar die behoeften vandaan komen. Pas dan kunnen mensen goed beïnvloedt worden met behulp van bovenstaande principes, zodat er een blijvende gedragsverandering plaatsvindt.
Wil jij mensen helpen hun innerlijke motivatie te vinden voor gedragsverandering? Die bijzondere en mooie rol heb je als mental coach. De opleiding Mental Coach is helemaal iets voor jou als jij wilt bijdragen aan veranderen van gedrag door het snijvlak van het onbewuste en bewuste op te zoeken in de richting van een evenwichtiger, vitaler leven.
