Stresshormonen en het afweersysteem
Cortisol heeft twee belangrijke taken: het stimuleren van de aanmaak van glucose om zo energie te kunnen leveren aan spieren. En het onderdrukken van het immuunsysteem, omdat dat systeem energie kost, terwijl die energie in tijden van stress vooral voor andere processen nodig is.
Cortisol bindt op receptoren van T-Helpercellen. Die cellen zijn een belangrijk onderdeel van het immuunsysteem. In reactie daarop worden genen die betrokken zijn bij het immuunsysteem onderdrukt, waardoor er geen antilichamen geproduceerd worden. Op die manier remt cortisol ontstekingen. In een kortdurende situatie is dat niet erg. Zodra de hoeveelheid cortisol in het lichaam afneemt herstelt het immuunsysteem zich weer en kan de aanval op ziekteverwekkers alsnog ingezet worden. Een probleem wordt het pas als deze situatie te lang duurt, omdat de stresshormonen het immuunsysteem dan langdurig onderdrukken en ziekteverwekkers de kans krijgen toe te slaan.
Stresshormonen als medicijn
Het afweersysteem is nuttig als het zich tegen ziekteverwekkers keert. In sommige gevallen is echter niet een ziekteverwekker het doelwit, maar keert het immuunsysteem zich tegen eigen lichaamscellen. Dit is het geval bij auto-immuunziekten zoals sommige vormen van reuma, astma en de ziekte van Crohn, een ziekte met chronische ontstekingen in de darm. Vervelende symptomen bij auto-immuunziekten zijn pijn en algehele malaise, doordat de ontsteking zorgt voor een gevoel van ziekzijn.
Om de ontstekingen te remmen, zijn er medicijnen ontwikkeld die in feite bestaan uit stresshormonen, ook wel corticosteroïden genoemd. De bekendste van deze medicijnen zijn Prednison en Dexamethason. Deze stresshormonen werken vrijwel net zo als cortisol. Ze onderdrukken dus onder andere het immuunsysteem en de ontstekingsreactie.
Bijwerkingen van kunstmatige stresshormonen
Het lijkt nogal vreemd om stresshormonen als medicijn voor te schrijven, omdat tegelijkertijd gezegd wordt dat chronische stress ongezond is omdat de stresshormonen het lichaam kunnen uitputten. Dat is ook waar, maar die kunstmatige chronische stress veroorzaakt door de medicijnen is in veel gevallen beter te verdragen dan de ontstekingen als gevolg van de auto-immuunziekte waar een patiënt aan lijdt.
Toch is niet iedere patiënt blij met de medicijnen. Ze worden dan ook alleen maar voorgeschreven als andere medicijnen niet meer werken. Er kunnen namelijk vervelende bijwerkingen ontstaan, waaronder botontkalking, spieratrofie, slappe spieren, verminderde eetlust, slaapproblemen, maagzweren en maagbloedingen. In sommige gevallen kunnen de stresshormonen diabetes type II ontwikkelen, door de invloed die ze hebben op de glucoseproductie. De klachten die kunnen ontstaan als gevolg van een grote hoeveelheid stresshormonen in het bloed worden ook wel samengevat onder de term ‘syndroom van Cushing’.
Een andere typische bijwerking van kunstmatige stresshormonen, met name van prednison, is de toename in gewicht en het ontwikkelen van een wat opgeblazen gezicht. Artsen en patIënten met de ziekte van Crohn noemen zo’n opgeblazen hoofd ook wel gekscherend een ‘prednisonhoofd’.
Medicijnen met dezelfde werking als stresshormonen
In de wetenschap wordt hard gezocht naar medicijnen die dezelfde werking hebben als de stresshormonen die nu in Prednison en Dexamethason verwerkt zijn, maar die minder bijwerkingen hebben. Daarom wordt de invloed van de stresshormonen op verschillende genen onderzocht. Dat gebeurt soms op proefdieren, maar vaak ook op cellen. Zo wordt er onderzocht welke genen die betrokken zijn bij de regulatie van insuline en glucagon, de twee hormonen die verantwoordelijk zijn voor de aanmaak van glucose, beïnvloed worden door de stresshormonen. Als dat bekend is, kan er vervolgens bekeken worden of de structuur van de stresshormonen kan worden aangepast zodat die genen niet meer beïnvloed worden, zonder de rest van de werking van de stresshormonen te verminderen. Dit is echter een langdurig en intensief onderzoek. Het kan nog wel jaren duren voor er inderdaad verbeterde medicijnen op de markt komen, die de positieve werking van de stresshormonen hebben, maar veel minder vervelende bijwerkingen geven.
Meer weten over hoe hormonen ervoor zorgen dat de natuurlijke processen in ons lichaam op elkaar zijn afgestemd? Bekijk de informatie over onze opleiding Trainer hormoonfactor.
