De ziekte van Ménière is een verstoring in het binnenoor, met name in het slakkenhuis en het evenwichtsorgaan. Het kenmerkt zich door periodieke aanvallen van gehoorverlies, draaiduizeligheid en oorsuizen. De ziekte manifesteert zich in de meeste gevallen bij mensen van middelbare leeftijd, zowel vrouwen als mannen. Het blijken vaak perfectionistische, zorgzame mensen te zijn met een groot verantwoordelijkheidsgevoel.
Lange tijd heeft men vermoed dat stress een belangrijke oorzaak is van de aanvallen. Het blijkt echter dat veel aanvallen juist in rust ontstaan. De onzekerheid die ontstaat door de onverwachtse aanvallen bij patiënten, zou wel eens de stress kunnen veroorzaken, in plaats van dat de stress de aanvallen veroorzaakt. De oorzaak van de ziekte is niet volledig bekend en daardoor is de behandeling niet eenvoudig. Toch zijn er wel behandelingen die hun nut bewezen hebben.
Het slakkenhuis
Het oor bestaat uit een oorschelp, die met de gehoorgang verbonden is met het binnenoor. In het middenoor is de gehoorgang onderbroken door het trommelvlies. Als geluid in de vorm van een trilling het oor binnenkomt, trilt dit trommelvlies mee. Deze trillingen worden doorgegeven aan het slakkenhuis, dat samen met het evenwichtsorgaan in het binnenoor ligt. In het slakkenhuis bevinden zich haartjes die deze trilling opvangen en omzetten in een impuls, dat via de gehoorzenuw naar de hersenen wordt gestuurd. Pas als het signaal daar aankomt, realiseer je je dat je iets hoort.
Tussen het slakkenhuis en het evenwichtsorgaan bevindt zich een soort zakje, verdeeld in drie compartimenten. In ieder compartiment bevindt zich een vloeistof. De vloeistof in het middelste compartiment bevindt zich endolymfe vloeistof, in de buitenste compartimenten perilymfe vloeistof.
Het evenwichtsorgaan
Aan de andere kant van dit zakje bevindt zich het evenwichtsorgaan. Het evenwichtsorgaan bestaat uit drie halve cirkelvormige kanaaltjes. Daarnaast bevat het evenwichtsorgaan een ovaal en een rond zakje. Deze kanaaltjes en zakjes zijn allemaal gevuld met vocht. Ze werken als een soort waterpas. De kanaaltjes bevatten evenwichtszintuigen, die het gedrag van het vocht meten. Zij geven die informatie steeds door aan de hersenen. De kanaaltjes reageren vooral op draaiingen van het hoofd. Daardoor kan je nog een tijdje duizelig zijn na een ritje in een draaimolen, omdat het vocht in de kanaaltjes nog ‘tot rust’ moet komen. De zakjes tussen het evenwichtsorgaan en het slakkenhuis geven vooral informatie aan de hersenen over de stand van het hoofd ten opzichte van de zwaartekracht, vergelijkbaar met de werking van een waterpas.
De signalen die de hersenen uit het evenwichtsorgaan krijgen, worden gecombineerd met signalen uit onze ogen. Ook de wil speelt hierin een rol. Zo zorgt het evenwichtsorgaan samen met andere zintuigen dat je niet omvalt, maar wel je hoofd schuin kan houden als je daar bewust voor kiest.
Storing in het slakkenhuis verstoort het evenwichtsorgaan
Bij de ziekte van Ménière ontstaat er een probleem in het middenoor. Men vermoedt dat een aanval ontstaat door een ophoping van endolymfe vloeistof in het middelste van de drie zakjes bij het evenwichtsorgaan. Hierdoor komt er druk op dit compartiment te staan, wat de eerste symptomen van Ménière kan opwekken. In sommige gevallen kan dit membraan scheuren, waardoor de endolymfe en perilymfe vloeistoffen vermengd raken.
Lange tijd dacht men dat de hoge druk en het scheuren van het membraan het evenwichtsorgaan zelf verstoorden, waardoor die geen goede signalen meer naar de hersenen kon sturen. Uit onderzoek blijkt echter dat het probleem ontstaat doordat de vloeistof in contact komt met de zenuwuiteinden van het evenwichtsorgaan. Dat verstoort de signalen naar de hersenen, wat uitmondt in draaiduizelingen die gepaard gaan met misselijkheid en braken. Ook de gehoorproblemen en het oorsuizen ontstaan vermoedelijk doordat deze vloeistof de trilharen in het slakkenhuis of de zenuwuiteinden van het slakkenhuis verstoort.
Behandeling van stoornis aan het evenwichtsorgaan
Er bestaat nog geen genezende behandeling tegen de ziekte van Ménière. Die kan ook pas worden ontwikkeld als de oorzaak van de stoornis bekend is. Het is bijvoorbeeld nog altijd niet bekend hoe de overproductie van de endolymfe vloeistof ontstaat.
Toch zijn er diverse behandelingen. Allereerst wordt vaak het medicijn Bètahistine voorgeschreven, hoewel de werking hiervan niet bewezen is. Het zou de aanvallen moeten verminderen. Artsen schrijven daarbij vaak rust en regelmaat voor, ondanks het feit dat het niet zeker is of stress een aanval kan veroorzaken. Bij sommige patiënten helpt een prismabril om de duizeligheid te verminderen.
Als de ziekte van Ménière zich vooral beperkt tot één oor, kan een gentamicinetherapie een oplossing zijn. Hierbij wordt het antibioticum gentamicine in het middenoor gespoten, in de buurt van het evenwichtsorgaan en het slakkenhuis. Dit antibioticum vernietigt de sensoren in het evenwichtsorgaan, waardoor het evenwichtsorgaan niet meer werkzaam is. Het andere oor neemt de functie van het evenwichtsorgaan over en de evenwichtsstoornissen en duizeligheid behoren tot de verleden tijd. Deze behandeling blijkt ook het gehoor vaak sterk te verbeteren.
