Tussen de oren?
Als de huisarts na enige onderzoeken constateert dat je klachten niet logisch verklaarbaar zijn en vermoedelijk verband houden met stress, kan dat voelen alsof de huisarts zegt: ‘stel je niet aan, het zit tussen de oren’. Maar dat is helemaal niet wat er dan wordt bedoeld. Stress is inderdaad in eerste instantie een reactie in de hersenen. De hersenen zorgen in geval van stress echter voor allerlei ingrijpende lichamelijke veranderingen. Lichamelijke klachten door stress zijn dus wel echt. Een arts die het gooit op stress zegt ook niet dat je je aanstelt; hij zegt daarmee alleen dat je geen lichamelijke afwijking hebt. Geen ontsteking, geen verkeerd functionerende organen of andere ziekten. Toch kan de diagnose soms vreemd overkomen. Je kunt namelijk ook lichamelijke klachten door stress hebben zonder dat je het gevoel hebt dat je gestresst bent.
Verband tussen lichaam en geest
Stress begint dus in de hersenen, als reactie op een stressvolle gebeurtenis. Dat kan zijn een bijna-ongeluk of een traumatische gebeurtenis, maar dat kan ook een te grote stapel werk zijn, ruzie met mensen die belangrijk voor je zijn of zoveel verplichtingen dat je het gevoel hebt dat je de controle verliest. De hersenen reageren op al die soorten stress op dezelfde manier: zorgen dat je lichaam in opperste staat van paraatheid is, zodat je kunt vechten of vluchten, zodat je je leven kunt redden. Een nuttige reactie als je met reëel gevaar te maken hebt: een vijand of roofdier bijvoorbeeld. Maar ook als je geen fysieke inspanning hoeft te leveren, reageren je hersenen op die manier op stress. Als de hersenen zich bewust worden van de stressprikkel, produceren ze direct adrenaline. Dat zorgt ervoor dat je hartslag toeneemt, de ademhaling sneller wordt en de spieren zich aanspannen. Als de stress voorbij is, is de adrenaline ook zo weer weg; je lichaam ontspant weer.
Als de stress langer duurt, zorgt adrenaline ervoor dat de bijnieren cortisol gaan maken, het stresshormoon. Die heeft nog veel meer effecten op het lichaam: de stofwisseling en de hoeveelheid glucose in het bloed stijgen, zodat de spieren genoeg energie beschikbaar hebben voor beweging. Ook worden onze hersenen alerter, slaat het geheugen opeens alles op wat er gebeurt en staan je zintuigen volledig op scherp.
Ook deze stressreactie is heel normaal en niet direct ongezond: je lichaam kan best een tijdlang onder hoge druk functioneren. Maar er moet ook een periode komen om weer bij te komen. Om de voorraden in het lichaam aan te vullen en om de spieren te laten herstellen van de grote inspanning. Ook de hersenen hebben behoefte aan rust, ook die kunnen niet constant op volle toeren werken. Als de stress dus te lang aanhoudt, kan je lichamelijke problemen ondervinden. Je hersenen en zintuigen blijven actief waardoor je last krijgt van hoofdpijn en slapeloosheid; de spieren ontspannen niet, verzuren en gaan pijn doen; het maag-darmkanaal wordt onderdrukt omdat het energie kost om voedsel te verteren, waardoor je maag- en darmklachten kunt krijgen, enzovoorts. Chronische stress is dus iets wat in de hersenen begint – die produceren de adrenaline - maar wat wel degelijk ook allerlei lichamelijke reacties met zich meebrengt.
Stressklachten oplossen
Hoe kom je dan van die lichamelijke klachten door stress af? Het simpele antwoord is: het lichaam rust geven, zorgen dat de veroorzaker van de stress verdwijnt. Dat is vaak echter gemakkelijker gezegd dan gedaan. Het kan echter wel helpen om voor jezelf na te gaan waar de stress vandaan komt, juist als je niet bewust last hebt van stress. Wat zou er de oorzaak van kunnen zijn? Heb je een te hoge werkdruk? Vraag je dan eens af of hoe je die werkdruk kan verlagen. Ga in gesprek met je leidinggevende. Ook in geval van ruzie op de werkvloer of in de persoonlijke sfeer, is het heel goed om na te gaan hoe je die problemen kunt oplossen. Maar ook als je de oorzaak van de stress niet direct kunt wegnemen, kun je wel iets doen: ontspanningsoefeningen en massage. Zorgen dat je leert om je lichaam en geest af en toe tot rust te brengen, zodat je weer kunt slapen en je lichaam zich kan herstellen. Met zowel het achterhalen en bestrijden van de oorzaak als met het leren ontspannen, kan een stresscounselor je goed helpen. Je hoeft het niet alleen te doen. Op die manier kun je zowel je geest als je lichaam helpen herstellen.
Wil jij meer leren over de oorzaak, gevolg en oplossing bij stressgerelateerde klachten? Kijk dan eens bij de opleiding Stress en Burn-out Coach.
