In tegenstelling tot wat veel mensen denken is overspannenheid niet hetzelfde als een burn-out. De term burn-out is overgewaaid uit Amerika, en lijkt in Nederland geworden te zijn tot een soort ernstige overspannenheid. Toch is er wel degelijk een verschil tussen beide begrippen. Dat verschil heeft gevolgen voor de genezingsduur.
Kenmerken van overspannenheid
Overspannenheid kenmerkt zich vooral door piekeren, vermoeidheid, verlies van interesse en een duidelijke afname van prestaties op sociaal en professioneel vlak. Daarnaast is vooral spanning een belangrijk kenmerk. Typische spanningsklachten bij overspannenheid zijn verlies van concentratie, gevoelens van overbelasting (‘help, mijn werk komt niet af, dit gaat me niet lukken’), boosheid, somberheid. Maar ook lichamelijke klachten als spanning in de schouders en nekspieren, hoofdpijn en hartkloppingen zijn typische kenmerken van overspannenheid. Een ander typisch kenmerk van overspannenheid is prikkelbaarheid. Dat uit zich vooral in snauwen. Bij het minste of geringste kan iemand die lijdt aan overspannenheid boos uitvallen en is heel prikkelbaar.
Overspannenheid oplossen
Om overspannenheid effectief te bestrijden moet de oorzaak van de spanning weggenomen worden. Geeft het werk teveel druk, dan is het zaak om te zorgen dat de werkgever zorgt dat de werkdruk verlaagd wordt. In sommige gevallen is het zoeken van ander werk de enige oplossing. Natuurlijk is het niet altijd mogelijk om de oorzaak van de overspannenheid volledig weg te halen. In zo’n geval is het zaak om het gevoel van spanning en de overprikkelbaarheid zoveel mogelijk te verminderen. Overspannenheid is bijvoorbeeld te verminderen door het verminderen van koffiegebruik, omdat cafeïne kan leiden tot een opgefokt gevoel en hogere hartslag, iets wat de spanning van bij overspannenheid zeker niet beter maakt. Ook thee vermijden kan goed zijn. Gebruik van cafeïnevrije koffie en kruidenthee is geen probleem. Ook stoppen met roken kan meer gevoel van ontspanning geven. Natuurlijk niet direct; stoppen met roken geeft, net als stoppen met het drinken van koffie, in eerste instantie ontwenningsverschijnselen met klachten die kunnen lijken op de klachten bij overspannenheid. Maar na een paar weken zal de rust de overhand krijgen. Daarnaast zijn ontspanningsoefeningen zeer goed, zoals bijvoorbeeld yogaoefeningen. Die dwingen het lichaam tot rust, en maken je bewust van je eigen lichaam. Ook is het tijd nemen voor ontspanningen, sport en hobby ontzettend belangrijk. Juist als je uit je werk geen voldoening maar juist spanning haalt, kan genoeg ontspanning daaromheen zorgen dat je de spanning op het werk toch vol kunt houden.
Burn-out
Overspannenheid hangt meestal nauw samen met een spanning gevende situatie. Het wegnemen van die spanning lost de overspannenheid vaak al deels op. Na een herstelperiode van ongeveer drie maanden – de precieze tijd verschilt per persoon – is iemand met overspannenheid vaak weer volledig hersteld, zolang de spanning gevende situatie maar vermeden wordt. Bij een burn-out ligt de zaak ingewikkelder. Een burn-out heeft symptomen die lijken op de symptomen van overspannenheid, maar zijn vaak werkgerelateerd. Naast de symptomen van overspannenheid worden genoemd: met tegenzin naar het werk gaan, te veel werk moeten doen in te weinig tijd, het idee hebben dat je faalt in je werk, hoe hard je ook werkt, en elke werkdag verschrikkelijk moe zijn bij het opstaan, ook na een lange nacht. De klachten van een burn-out houden vaak langer aan dan overspannenheid en de herstelperiode kan soms zelfs enige jaren duren.
Het ontstaan van een burn-out
Een burn-out ontstaat vaak uit genegeerde overspannenheid. In een overspannen situatie is er immers vaak sprake van tijdgebrek waardoor het lichaam tijdelijk hard moet werken; harder dan normaal gesproken het geval is. Dat uit zich onder andere in de hoge hartslag. Tijdens zo’n staat van opperste paraatheid verandert er echter veel meer in het lichaam. Om het vol te houden worden processen in het lichaam uitgeschakeld, waaronder het afweersysteem en herstelmechanismen. Daardoor is iemand in een overspannen situatie vaak gevoeliger voor ziekte. Maar doordat ook herstelmechanismen niet goed werken, verliest zo iemand steeds meer veerkracht. Blijft iemand in een overspannen situatie gewoon doorlopen, dan kan dit uiteindelijk resulteren in een burn-out. Met als gevolg dat herstel veel langer gaat duren.
Blijf alert en kritisch
Overspannenheid en burn-out komen veel voor. De tijd dat men dacht dat dergelijke aandoeningen alleen voor zwakkelingen was is allang voorbij. Wees daarom steeds alert. Vraag je steeds af of het werk dat je doet wel voldoening geeft. Of je je nog wel ontspannen genoeg voelt en of je nog wel genoeg veerkracht hebt. Als je problemen tijdig onderkent, hoef je meestal je leven niet drastisch om te gooien. Het probleem erkennen, ‘nee’ zeggen tegen nieuw werk en genoeg ontspanning zoeken buiten het werk om kan soms al genoeg ontspanning geven, om zo overspannenheid en een burn-out te voorkomen.
Wil jij mensen helpen die kampen met stressproblemen, overspannen zijn of zelfs in een burn-out terecht zijn gekomen? Bekijk dan de opleiding Stress en Burn-out Coach. Je kunt ook een gratis proefles downloaden.
