Hoe slecht is stress voor jou? Het antwoord is eenvoudig: stress kan levensgevaarlijk zijn, voor iedereen. Dat zegt niet dat stress altijd direct heel ongezond is. Maar als je te vaak en te lang stress ervaart en er niet goed mee om weet te gaan, kan stress veel schade aanrichten, zowel lichamelijk als mentaal. Hoe slecht is stress voor jou?
Vechten en vluchten
Om te begrijpen wanneer stress slecht voor je is, moet je weten hoe de stressreactie in ons lichaam is ontstaan en wat het nut ervan is. Daarvoor moeten we terug naar de tijd ver voor de beschaving, toen de mens nog leefde van vruchten en zelf gevangen wild. Het leven was in die tijd niet gemakkelijk: om aan eten te komen moest je dieren doden. Daarvoor moesten de mensen op jacht. Dat was niet zonder gevaar. Om gevaarlijke situaties te kunnen overleven, moesten de jagers heel explosief kracht kunnen leveren. Als er plotseling een leeuw of beer voor je neus staat, heb je immers twee keuzes: vechten of vluchten. Maar welke van de twee je ook doet, je hebt spierkracht nodig om het gevecht te winnen of om harder te rennen en dat langer vol te houden dan de belager. Alleen als het lichaam van de jager daartoe in staat was, kon hij zo’n confrontatie overleven. Zo ontwikkelde er langzamerhand een systeem in het lichaam van de mensen, die in reactie op gevaarlijke situaties zorgde voor een hogere hartslag en ademhaling, zodat er tijdelijk extra veel zuurstof en voedingsstoffen door het lichaam gepompt konden worden. De hersenen werden vrijwel uitgeschakeld, behalve die functies die voor focus op de situatie zorgen. Alle lichaamsfuncties die energie kosten en niet bijdragen aan het vechten of vluchten, zoals het spijsverteringskanaal en de specifieke afweer, worden ook uitgeschakeld. Dit systeem kennen we nu als de stressreactie, veroorzaakt door adrenaline en, op de langere termijn, door cortisol, het stresshormoon.
Vechten en vluchten in de moderne maatschappij
De stressreactie is dus ontstaan omdat het een levensreddende reactie was. Alleen mensen die dit systeem hadden konden overleven en voortplanten, en zo dit systeem aan de nakomelingen doorgeven. Ook wij bezitten een goed werkend stresssysteem. Dat systeem is echter niet optimaal aangepast aan onze huidige maatschappij. Stresssituaties kennen we zeker nog wel: ruzie met de baas, een te hoge werkdruk, sociale contacten die aan alle kanten aan je trekken, een stressvolle gezinssituatie en ga zo maar door. Daarbij zijn echter twee verschillen met de situatie van de vroegere jagers: het gevaar houdt niet snel op, even wegrennen of vechten heeft geen zin, en bij het aanpakken van de problemen is geen grote fysieke inspanning vereist. Onze huidige stresssituaties zijn niet altijd gebaat bij onze stressreactie: je wilt helder kunnen denken, je wilt juist niet alleen de focus op lichamelijke activiteit. Je moet juist bij een hoge werkdruk af en toe ontspanning kunnen nemen, wat heel moeilijk is als je hele lichaam klaar is om grote fysieke inspanning te leveren. Je wilt juist goed slapen om de volgende dag de situatie weer aan te kunnen, maar je lichaam houdt je wakker omdat het volledig ingesteld staat op actie.
Het gevaar van chronische stress
Hoe ongezond is dat dan, het lichaam in actie? Het probleem is veel groter dan alleen maar slecht slapen en moeilijk ontspannen. De stressreactie zorgt er immers ook voor dat het specifieke afweersysteem onderdrukt wordt, net als de spijsvertering. Gevolg: je krijgt te weinig voedingsstoffen binnen en je lichaam vecht te weinig tegen ziekteverwekkers. Bovendien heb je een constant verhoogde hartslag, wat slecht is voor je hart en bloedvaten. De niet-specifieke afweer zorgt voor een ontstekingsreactie. Door al deze dingen kan langdurige stress grote lichamelijke problemen veroorzaken, wat we kennen als een burn-out. Je lichaam raakt letterlijk opgebrand, uitgeput. Niet voor niets geven mensen met een burn-out vaak aan dat ze het gevoel hebben een marathon te hebben gelopen, terwijl ze in de praktijk vooral achter hun bureau hebben gezeten.
De gevolgen beperken
Chronische stress is dus daadwerkelijk slecht voor je. Het makkelijkste advies is dan ook: vermijd alle stress. In de praktijk is dat echter niet eenvoudig. Je kunt stressvolle situaties niet altijd ontlopen en ook niet in één keer oplossen. Hoewel je daar wel naar moet streven, kun je ondertussen ook andere dingen doen om de stressreactie van je lichaam te beperken. De sleutel zit in ontspanning en plezier. Als je zoekt naar dingen die je leuk vindt, als je dingen eet die je lekker vindt, met leuke mensen omgaat en veel beweegt, maken je hersenen stoffen aan die je een geluksgevoel geven. Je voelt je daardoor niet alleen even beter, waardoor je ook even de stress vergeet, die stoffen remmen ook direct de gevolgen van het stresshormoon. Je kunt door voldoende geluksstoffen dus het effect van de stress op je lichaam in ieder geval tijdelijk remmen, zodat je afweer en spijsvertering goed op gang kunnen komen en je hart weer kan herstellen. Zulke geluksmomenten kunnen een goed tegenwicht bieden aan de stressmomenten. Als het lichaam tussen de stress door voldoende herstelmogelijkheden krijgt, neemt het gevaar van stress voor je gezondheid al een heel stuk af.
Wil jij meer leren over de oorzaak, gevolg en oplossing bij stressgerelateerde klachten? Kijk dan eens bij de opleiding Stresscounselor.
