Mindfulness, ook wel achtzaamheid genoemd, is een uitdrukking waarvan de oorsprong in het Boeddhisme ligt. Het is een wijze van bedachtzaamheid die al duizenden jaren wordt toegepast door boeddhistische aanhangers. Mindfulness bestaat uit meditatie en overdenkingen.
In het Westen is mindfulness bekend geworden door de komst van Thich Nhat Hanh, een Vietnamese monnik die verbannen is en tegenwoordig in Frankrijk woont. Daar richtte hij in 1982 een meditatiegemeenschap op en sindsdien doceert hij daar diverse meditatietechnieken, waaronder mindfulness.
Wat is mindfulness?
Mindfulness is een meditatievorm waarbij iemand zich op een niet-reactieve manier bewust is van zijn geestelijke en lichamelijke gewaarwordingen en de situaties van het moment. Het is een levenshouding die wordt gekenmerkt door aanvaarding van onvermijdelijke negatieve en positieve ervaringen.
Wat levert het je op?
Mindfulness maakt het mogelijk de werkelijkheid te aanvaarden en bewust aandacht te geven aan jezelf en de omgeving. Door de ‘situatie’ te aanvaarden zoals die is, kunnen automatismen en oordelen worden losgelaten en is het mogelijk een innerlijke rust en kalmte te bereiken. Bij mindfulness is het niet de bedoeling de aandacht naar binnen te richten, zoals bij andere meditatietechnieken, maar om de aandacht bij het hier-en-nu te laten. Door jezelf hiervan bewust te zijn, ben je in staat alles ‘gemoedelijker’ te beoordelen en ben je in staat nare zaken ‘lichter’ op te vatten.
Voor wie is het waardevol?
Mindfulness is waardevol voor vrijwel iedereen die regelmatig last heeft van stress, graag de controle heeft over zijn/haar leven (en daarmee de frustraties wanneer iets anders voorloopt dan voorzien) of mensen die last hebben van zwaarmoedigheid of depressies. Door regelmatig, liefst dagelijks, een paar mindfulnessoefeningen te doen, kan men zich bewust worden van de destructieve patronen waarvan men last heeft.
Hoe zweverig is mindfulness?
Vaak wordt mindfulness gezien als iets zweverigs voor mensen die niet helemaal down-to-earth zijn. Wanneer je je een beetje hebt verdiept de materie, zul je tot het inzicht komen dat mindfulness álles behalve zweverig is en juist down-to-earth. Het brengt je terug naar jezelf, naar de basis van je bestaan. Het geeft je inzicht in de invloed van je ratio en de wisselwerking die de ratio heeft met het gevoel. 
Door de ’fladderende’ gedachten van alledag te benoemen en te focussen op hetgeen dat ‘echt’ en feitelijk is, zonder daar een betekenis of gedachte aan te koppelen, creëer je een basis waarin je tot rust komt en de realiteit beter kunt bezien. Door aandacht te schenken aan hetgeen dat ‘is’, verlies je geen aandacht aan dat wat al is geweest of dat wat nog komen gaat.
Het jezelf eigen maken van de levenskunst
Mindfulness leert je om te gaan met de uitdagingen van het leven. Door met respect om te gaan met het ‘nu’ kun je ervaren wie je nu bent, wat je nu kunt en wat zich nu aandient. Zo word je niet overweldigd door minder fijne gedachten of gevoelens en kun je adequaat omgaan met de meest uiteenlopende situaties.
Wanneer je jezelf openstelt en jezelf ontspant voor het moment, zul je ervaren dat elk moment zijn eigen waarde heeft en de moeite waard is om geleefd te worden. Het is een manier van jezelf bewust zijn van je eigen bestaan.
Toepassingen van mindfulness
Mindfulness leert mensen omgaan met de golven van het leven, de pieken en de dalen. Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat mindfulness efficiënt is bij onder andere de aanpak van stress, pijn, angst en depressie. Ook voor medische aandoeningen zijn recent nog positieve resultaten geboekt met mindfulnesstechnieken. Naast de medische wereld heeft mindfulness haar weg inmiddels ook gevonden in het onderwijs, het bedrijfsleven en de overheidssector, waaronder gevangenissen.
Stress: bij mindfulness gaat men er van uit dat stress tot stand komt door twee factoren:
• Angst voor negatieve factoren (van andere mensen of ideeën)
• Vastzitten in zelfbeperkende denkpatronen
Deze twee factoren zijn bijna onlosmakelijk met elkaar verbonden. Vaak zijn mensen geneigd zich vast te klampen aan hetgeen ze reeds bekend is. Dit biedt een zekere mate van veiligheid, maar tegelijkertijd beperken ze zichzelf daarmee in hun mogelijkheden. Wanneer zij zich echter buiten de gebaande paden begeven en ‘falen’, zijn zij vaak op voorhand al bang voor de oordelen van mensen uit hun omgeving. Mindfulness leert deze mensen om te gaan met deze stress. De stresspunten worden benoemd en door deze een plaats te geven, kan er makkelijker mee worden omgegaan.
Pijn: wanneer mensen pijn ervaren zijn zij vaak in eerste instantie geneigd ‘weg’ te willen van de pijn, ze willen de pijn ‘blokkeren’. Ze geven als het ware weerstand tegen de pijn en dat verergert de pijn alleen maar. Door juist de pijn te accepteren zoals die zich manifesteert en de aandacht er op te vestigen, zal de pijn en alle weerstand daaromheen direct verminderen.
Angst: angst is een signaal om gevaar waar te nemen en zorgt ervoor dat er stresshormonen vrijkomen. Wanneer iemand niet goed in staat is deze angst ‘op waarde te schatten’, kan men worden overweldigd door angstgevoelens. Mindfulness leert je om te gaan met angst. Je leert de angstgevoelens in het juiste perspectief te plaatsen en om gedachten en oordelen niet als onomstotelijke waarheden te aanvaarden.
Depressie: wanneer je te maken hebt met negatieve gedachten en deze regelmatig terugkeren, schuilt daarin het gevaar van een depressie. Wanneer men na een lange periode van neerslachtigheid weer is opgekrabbeld, is het risico hierin terug te vallen groot. Na een tweede of derde periode van depressie is dat risico nog groter. Mindfulness helpt bij het bewustwordingsproces van deze patronen en verkleint daarmee deze terugval. Door met aandacht de negatieve patronen te benoemen en te accepteren, komen positieve gedachten makkelijker vrij en wordt de kans op terugval verkleind.
Mindfulness is de laatste jaren uitvoerig onderzocht door de wetenschap en heeft duidelijk haar positieve invloeden bewezen. Omdat de werking is bewezen, is het zweverige imago daarmee voor een groot deel ontkracht. Desalniettemin zal mindfulness nog tal van interessante wetenschappelijke inzichten opleveren in de toekomst.
Lees hier alles over de opleiding Mindfulness for Life
