Rituelen? Je leven is er vol van. Van vuurwerk afsteken met de jaarwisseling, de Nieuwjaarsduik, paaseieren zoeken en trouwringen uitwisselen tot je kleine een verhaaltje voorlezen voor het slapengaan. Ook bij het overlijden van iemand worden rituelen gebruikt. Al eeuwen lang. De gebruiken rond de dood verschillen per land, cultuur, tijdperk en kunnen godsdienstig, traditioneel en zelfverzonnen zijn. Lees hieronder waarom we rituelen bij overlijden gebruiken, plus een aantal voorbeelden van afscheidsrituelen.
Waarom rituelen rond de dood?
Iedereen maakt gebruik van rituelen. En dat is niet zo vreemd, want ze zorgen in eerste instantie voor orde in je leven. Ze geven structuur aan je bestaan. Denk maar eens aan die alledaagse handelingen als koffie drinken, tanden poetsen of een avondwandeling maken. Maar ook het vieren van bepaalde feestdagen is er een voorbeeld van.
Daarnaast kunnen rituelen je ook helpen om met problemen, crisissen of veranderingen in je leven om te gaan. Bijvoorbeeld wanneer een dierbaar iemand overlijdt. Dan markeren rituelen een overgangsmoment en geven uitdrukking aan gevoelens en gedachten. Dat kan via gebaren, woorden, klanken, symbolen, handelingen enzovoort.
Een voorbeeld van zo’n ritueel is de laatste verzorging na het overlijden van een dierbare. Dat kun je zien als een eerbetoon aan de overledene, maar biedt eveneens de mogelijkheid om eerste emoties uit te drukken. Het werkt troostend en verzachtend. Het is immers vaak nog het enige wat je voor een overleden dierbare kunt doen.
En hoewel zo’n ritueel het overlijden van een dierbare niet minder pijnlijk maakt, kan het wel helpen om het verlies te verwerken. Het onderstreept en markeert een betekenisvol moment. Je herdenkt de overledenen op een persoonlijke manier waardoor het uiteindelijk bijdraagt aan het verwerkingsproces.
Soorten rituelen bij overlijden
Rouwrituelen helpen om uitdrukking te geven aan emoties en zijn er in velerlei vormen. Van godsdienstig en traditioneel tot zelfverzonnen. Tegenwoordig zijn er oneindig veel mogelijkheden om met rituelen de uitvaartplechtigheid extra betekenis te geven.
Kerkelijk
Hoewel Nederland ontkerkelijkt voelen veel Nederlanders zich nog steeds verbonden met christelijke rituelen. Van psalmen zingen en Bijbelpassages voorlezen tot samen met familie in een stoet achter de begrafenisauto of gedragen kist lopen naar de laatste rustplaats. Echter, de trend is wel dat kerk en familie samen het laatste afscheid steeds persoonlijker maken en naar eigen inzicht vormgeven. Daardoor kun je ook niet meer van een echt standaard ritueel spreken bij overlijden.
Eigentijds en persoonlijk
Meer en meer zie je tegenwoordig dat aan het laatste afscheid een persoonlijke invulling wordt gegeven. Hierbij staat het persoonlijke leven van de overledene centraal en het is niet ongebruikelijk dat allerlei symbolen en tradities door elkaar worden gehusseld, zodat er een geheel eigen rouwritueel ontstaat. De mogelijkheden zijn legio.
Zo kun je je eigen kist maken en die samen met familie en vrienden beschilderen. De afscheidsplechtigheid houden op een plek naar keuze. Van je favoriete stamkroeg of sportkantine tot thuis of in een strandpaviljoen. En wil jezelf nog wat zeggen tijdens je eigen uitvaart? Ook dat kan via een eigen geschreven levensverhaal dat een familielid voorleest of een videoboodschap. Wil je graag live muziek? Champagne? Tapas? Per bakfiets, schip of met paard en wagen naar je laatste rustplaats? Een uitvaart in de avond? Of een afscheid zonder eindtijd? Wensballonnen oplaten? Een herinneringsboom planten? Het afscheid anno nu kun je op enorm veel punten helemaal zelf vormgeven.
Vastleggen rituelen bij overlijden
Heb je voor ogen hoe je uitvaart eruit moet zien? Welke rituelen je belangrijk vindt? Bespreek die dan met je partner, familie, vrienden en schrijf ze op. Zo weten anderen wat je persoonlijke wensen zijn wanneer je overlijdt. Daarbij helpt een persoonlijke en passende uitvaartplechtigheid je nabestaanden. Want dankzij rituelen zijn zij vaak beter in staat je overlijden te verwerken.
Stervensbegeleider
Sterven hoort bij het leven maar dit is geen gemakkelijk proces als het eenmaal zover is. Velen kunnen daar best wel wat hulp en ondersteuning bij gebruiken. In de opleiding Stervensbegeleider leer je om mensen op een door hen gewenste manier tijdens hun levenseinde te begeleiden. Dit is een intensief proces waar je je maar tot op bepaalde hoogte op kunt voorbereiden. Elk stervensproces is immers anders en je weet ook niet hoe lang dit proces gaat duren en hoe het gaat verlopen.
